HORECA
Restaurant SOAP, Apeldoorn:
Restaurant SOAP ligt direct aan het kanaal.
APELDOORNS KANAAL
In 1825 werd begonnen met het graven van het kanaal tussen Hattem en Apeldoorn parallel aan de IJssel. Vanaf 1858 werd het kanaal doorgetrokken naar Dieren waar het aansloot op de IJssel. In de beginperiode werd gebruik gemaakt van zeilboten en trekschuiten. Het einde van de 19e en begin van de 20ste eeuw vormden de hoogtijdagen van het kanaal. O.a. de papierindustrie bij Eerbeek en Dieren maakte dankbaar gebruik van het kanaal voor transport. Voor het productieproces van papier maakte men ook gebruik van water, maar dit kwam uit gegraven sprengen en beken die dit deel van de Veluwe rijk is. Sommigen van de sprengen en beken komen uit in het Apeldoorns kanaal. Zo is een interessant en ingewikkeld waterstelsel ontstaan. Na de tweede wereldoorlog verminderde het belang van het Apeldoorns kanaal voor de scheepvaart, door de opkomst van transport over de weg en het spoor. Steeds meer delen van het kanaal werden buiten gebruik gesteld voor de scheepvaart tot het in 1982 helemaal werd afgesloten voor scheepvaart. Heden ten dage heeft het kanaal een functie in de waterhuishouding van de Veluwe. Pogingen om het kanaal weer geschikt te maken voor recreatievaart zijn tot op heden op niets uitgelopen, omdat hiervoor teveel aanpassingen noodzakelijk zouden zijn.
BERKEL
De Berkel stroomt door de Achterhoekse gemeenten Berkelland, Lochem en Zutphen. Daar in Zutphen mondt de Berkel uit in de IJssel. Tussen de 17e en 19e eeuw was de Berkel van enige betekenis voor de scheepvaart. Langs de Berkel liggen enkele landgoederen en ruïnes. Daarnaast waren er watermolens, waarvan er twee nog bestaan (Molencomplex Borculo en de Mallumse Molen). Vooral in de jaren 50 – 70 is de Berkel gekanaliseerd waardoor een deel van de vissen en oorspronkelijke vegetatie is verdwenen. In het afgelopen decennium is op verschillende plekken de Berkel weer meer teruggebracht naar de oorspronkelijke loop. Dit heeft positief effect op de visstand, de kwaliteit van het water en de rivier is zo aantrekkelijker voor recreanten geworden. Nog steeds wordt gewerkt aan allerlei projecten rondom de loop van de Berkel. Zo is hij verbreed bij Zutphen om varen met fluisterboten mogelijk te maken en wordt een oorspronkelijke kloostermuur (ook bij Zutphen) hersteld.
IJSSEL
De IJssel is een zijtak van de Rijn, maar dit is waarschijnlijk niet altijd zo geweest. De Romeinen hebben de IJssel vanuit strategische overwegingen waarschijnlijk verbonden met de Rijn. Later is dit weer ongedaan gemaakt. Het is echter duidelijk dat in de vroege middeleeuwen de IJssel opnieuw verbonden was met de Rijn. Dankzij de ligging aan de IJssel kwam een stad als Zutphen al in de vroege middeleeuwen tot bloei. Maar ook andere steden zoals Doesburg, Hattem en Bronkhorst profiteerden van de ligging. Later in de middeleeuwen won de IJssel aan betekenis als belangrijke handelsroute langs Hanzesteden. Zo zijn de Hanzesteden langs de IJssel intrinsiek aan elkaar verbonden. Veel van de steden hebben hun historische karakter behouden en hebben daarom belangrijke toeristische waarde.
De dijken langs de IJssel zijn niet allemaal voorzien van een fietspad en de rivier is niet overal makkelijk bereikbaar. Toch zijn er plekken met uitzicht over het water en de aanwezigheid van de rivier blijkt buitendijks ook steeds door het licht glooiende en het intens groene landschap.
De IJssel is een mooie rivier met een sterk meanderend karakter. Door de vele Hanzesteden die hun verbinding met de IJssel steeds verbeteren, waardoor de steden toegankelijker worden is de rivier ook geliefd bij pleziervaarders. Wel is er relatief veel vrachtverkeer op de IJssel.
Noemenswaardig is verder de IJssellinie. De IJssellinie start net boven Zwolle en eindigt even ten oosten van Nijmegen en is de meest recente verdedigingslinie uit de tijd van de koude oorlog. Water kon hier worden ingezet als verdedigingsmechanisme. Deze linie moest gedurende de koude oorlog er voor zorgen dat vijandige troepen niet over land konden oprukken, door dit gebied te inunderen. Er zijn hiervoor verschillende sluizen en stuwen gerealiseerd en op zestig plekken werden kazematten opgetrokken en tanks ingegraven. Alles was zeer geheim. Op enkele plekken zijn de restanten van deze verdedigingslinie nog zichtbaar.
LINGE
De Linge is een rustige rivier. Zij werd oorspronkelijk gevoed door de Waal en is daarvan een zijarm. In de middeleeuwen is de Linge afgedamd. Heden ten dage wordt de watertoevoer geregeld via een inlaat bij het Pannerdens kanaal. Vanaf Zoelen tot Doornenburg de “boven-Linge” is de rivier min of meer kunstmatig en toeristisch minder aantrekkelijk. Wel ligt hier aan de Linge Kasteel Doornenburg. De loop vanaf Zoelen tot Gorinchem de “beneden-Linge” is meer natuurlijk. Daar meandert de rivier dan ook sterker en komt men vriendelijke dorpen tegen langs de Linge. Even voorbij Tiel komt een inundatiekanaal van de Nieuwe Hollandse Waterlinie uit in de Linge. Door het natuurlijke karakter is de Beneden-Linge het meest aantrekkelijk voor toerisme en recreatie. Ongeveer bij het dorpje Spijk verlaat de Linge de provincie Gelderland. De beneden-Linge is grotendeels bevaarbaar voor motorboten, de boven-Linge niet. Overal zijn er mogelijkheden om te kanoën. Vooral langs de Beneden-Linge zijn behoorlijk wat fietsroutes te vinden.
MAAS
De bedding van de Maas is in het verleden meerdere malen al dan niet door natuurlijke oorzaken verlegd. In de jaren ‘30 is de Maas deels gekanaliseerd. Daardoor is de Maas minder gaan meanderen maar zijn wel een aantal recreatiegebieden tot ontwikkeling gekomen, zoals de Gouden Ham en de Zandmeren. Er zijn toen ook bakenbomen gepland, die uniek zijn voor de Maas. Kenmerkend is dat de Maas en Waal vroeger rechtstreeks met elkaar in verbinding stonden bij St. Andries. De rivieren zijn echter van elkaar gescheiden door de Heerenwaardense Afsluitdijk. Wel is via het kanaal van St. Andries de Waal bereikbaar gebleven. Ook via het Maas-Waal-kanaal even ten westen van Nijmegen zijn de Maas en Waal aan elkaar verbonden. De Maas voert vooral regenwater af en daardoor kunnen grote schommelingen ontstaan in het waterpeil. De oorsprong is dus een andere dan de Rijn en de Waal. De Maas is goed bevaarbaar en wordt voor transport gebruikt maar toch vooral voor recreatievaart.
OUDE IJSSEL
De Oude IJssel is een zijrivier van de IJssel. In Nederland stroomt de rivier door de gemeenten Oude IJsselstreek, Doetinchem, Bronckhorst en Doesburg. Daar mondt de rivier uit in de IJssel. Vroeger was er een levendige ijzerindustrie langs de oevers, ijzergieterij DRU in Ulft (Rijksmonument) is daarvan een sprekend voorbeeld. Deze oude industriële locatie wordt herontwikkeld tot een hoogwaardig werk- en recreatiegebied.
De Oude IJssel is bevaarbaar vanaf Ulft tot aan Doesburg en is een combinatie van authentieke steden, dorpen, natuurschoon en landgoederen zoals bijvoorbeeld Kasteel Keppel en het bijhorende dorp Laag-Keppel. De dijken zijn van beperkte hoogte en voorzien van fietspaden en/of wegen.
RANDMEREN
Alhoewel de Randmeren bedoeld zijn om het waterhuishouden van de Flevopolder en de Veluwe van elkaar te scheiden hebben ze daarnaast ook belangrijke natuurlijke en recreatieve waarde gekregen. De Flevopolder en daarmee dus de Randmeren zijn in de tweede helft van de 20ste eeuw aangelegd. Het watergebied tussen Flevoland en de Veluwe bestaat eigenlijk uit vier aan elkaar geschakelde meren het Nuldernauw, het Wolderwijd, het Veluwemeer en het Drontermeer. Een diepere vaargeul maakt het mogelijk om tussen Flevoland en de Veluwe te varen en op verschillende plaatsen aan te leggen. Maar over het algemeen is het water niet diep en daarmee perfect voor vele vormen van waterrecreatie. Vanaf de vele stranden aan beide zijden van de Randmeren is het water overal direct toegankelijk. Kenmerkend is het nieuwe land van Flevoland aan de ene kant, en de historie van de Veluwe met haar Hanze- en visserssteden als Harderwijk en Elburg aan de oude Zuiderzeekust of de oudste polder van Nederland Arkenheem aan de andere kant.
RIJN
De Rijn en zijn zijrivieren zijn altijd van groot belang geweest in de Europese binnenvaart. De rivier vormde in de Romeinse tijd al de staatsgrens met een dubbele rol als barrière en als transportroute.
De Rijn stroomt bij Spijk Nederland binnen. Even verder stroomafwaarts bij Tolkamer werd vroeger tol geheven. Even ten zuiden van de Tolkamer ligt Schenkenschanz, dat vroeger bij Nederland hoorde en een strategische vesting was, waarmee de scheepvaart op de Rijn kon worden gecontroleerd. Het heeft een belangrijke rol gespeeld in onder meer de 80-jarige oorlog. Feitelijk is de Rijn het begin van de rivierdelta in Nederland. De loop van de Rijn is een aantal malen, al dan niet door natuurlijke oorzaken, verlegd. Aan het begin van de 18e eeuw is bij Millingen het Pannerdens kanaal gegraven. Dit was min of meer de definitieve afsplitsing tussen de Rijn en de Waal, een zeer strategische plek. Later is hier dan ook fort Pannerden gebouwd om te voorkomen dat vijandelijke schepen Nederland zouden binnenvaren en om er voor te zorgen dat het Pannerdens kanaal zou worden afgedamd wat de nieuwe Hollandse Waterlinie feitelijk buiten werking zou plaatsen. Grofweg rondom deze splitsing ligt ook natuurgebied de Gelderse Poort.
Vanaf de Gelderse Poort wordt de Rijn de Nederrijn genoemd. Zij stroomt verder door Gelderland en passeert onder meer Arnhem. Overigens is de loop langs Arnhem in de 16e eeuw pas verlegd tot vlak langs Arnhem om de ontwikkelkansen van de stad te vergroten en beter te kunnen beschermen tegen de Spaanse dreiging. Typerend aan de Nederrijn is dat aan de noordzijde van de rivier deels de stuwwal van de Veluwe ligt met typerende bossen en voor Nederlandse begrippen hoge heuvels. Er wordt intensief gewerkt aan de karakteristieke riviernatuur, zoals bijvoorbeeld in de Gelderse Poort en bij de Blaauwe Kamer (nabij Wageningen). Zo zijn er langs de Rijn een aantal mooie plekken, maar lang niet overal heeft de Rijn een uitnodigend karakter of kan de Rijn worden beleefd. Het stuk tussen Sterreschans (nabij Fort Pannerden) en Arnhem is bijvoorbeeld nauwelijks beleefbaar vanaf de wal.
WAAL
De Waal is veruit de belangrijkste rivier voor wat betreft waterafvoer vanuit de Rijn naar de zee en ook voor de scheepvaart. Vooral de Sint-Elisabethsvloed heeft er waarschijnlijk aan bijgedragen dat de Waal een kortere route naar de zee vond en dus meer water ging afvoeren. Net als de andere rivieren in de rivierdelta was ook de Waal strategisch van belang. Meerdere linies zoals de Romeinse Limes en de Oranje Limes of Maurtislinie, die in de 80-jarige oorlog werd gecreëerd, maar ook de gevechten gedurende de WOII tekenen dit belang.
Daarnaast zijn langs de Waal diverse oude steenovens te vinden. De Waal begint bij het Pannerdens kanaal. Dit kanaal is in historisch opzicht vanuit meerdere oogpunten van belang en draagt zorgt voor een goede waterverdeling tussen de Waal, Rijn en haar zijtakken. Op de plek waar de Waal en de Rijn uiteen gaan bevindt zich het natuurgebied Gelderse Poort, met daar ook fort Pannerden. De Gelderse Poort is niet alleen een fantastisch natuurgebied, maar draagt ook in belangrijke mate bij aan de bescherming tegen hoog water. De Waal is een brede rivier met relatief snel stromend water en daardoor ook gevaarlijk.
Langs de Waal zijn her en der zand- en stadsstranden te vinden. Vanaf de brede en hoge dijken heb je een fantastisch uitzicht over de omgeving, de dijkhuizen, natuur langs het water en de steden. Steden als Nijmegen en Tiel hebben een open verbinding met de Waal, waardoor de Waal echt onderdeel is van de beleving van de stad. Helemaal in het westelijke puntje van Gelderland bevindt zich ook nog Slot Loevestein, dat ooit gebouwd is vanwege de strategische ligging aan de Waal.
Daarnaast is het verhaal van de Waal ook het verhaal van een stoere rivier met een grote stroomsnelheid en heel veel transport. Het verhaal van spectaculaire technische hoogstandjes in bruggen en dijken om bescherming tegen hoog water mogelijk te maken. De Waal is in dat opzicht een totaal ander verhaal dan bijvoorbeeld de Berkel. Tussen de dijken ontstaat steeds meer een bijzonder natuurlandschap. Volgens het ontwikkelplan Gastvrije Waaldijk vertelt de Waal drie verhalen: over waterveiligheid, scheepsvaart en bijzondere natuur in een rivierpark. Op allerlei manieren kunnen die verhalen aantrekkelijk zichtbaar gemaakt worden voor publiek.
